Hər bir ölkə tələbə qəbulu zamanı bəzi meyarlar, məsələn, beynəlxalq imtahanlar müəyyən edir. Bu gün tələbələrin seçə biləcəyi onlarla fərqli imtahan var. Hər bir imtahan tələbələrə fərqli üstünlüklər təqdim edir. Bundan əlavə, bu imtahanlar tələbənin səriştəsinə uyğun formalaşdırılır. Yəni tələbələr oxumaq istədikləri sahə üzrə imtahan verməlidir. İndi dünyanın ən yaxşı universitetlərində təhsil almaq üçün tələbələr bu imtahanlardan bəzilərini verməlidirlər.
Artıq hər universitet hər imtahanı qəbul etmir. Məsələn, PISA imtahanı dünyanın müəyyən məktəblərində və ölkələrində keçərlidir. Ona görə də bu imtahanı verən və müvəffəqiyyət qazanan tələbələr yalnız PİSA-nın etibarlı olduğu məktəblərə müraciət edə bilərlər. Əks halda bu imtahanda tələbələrin topladıqları ballar digər universitetlərdə o qədər də önəmli deyil. Universitetlər adətən tələbələrdən istədikləri imtahanları vermələrini tələb edirlər.
Tələb olunan beynəlxalq imtahanlar
Türkiyəni digər ölkələrlə müqayisə etdikdə görərik ki, tələb olunan imtahanlar xeyli azdır. Bəzi ölkələr tələbələrdən imtahanlara əlavə olaraq AP və IB kimi diplom proqramlarına malik olmalarını tələb edirlər. Bu proqramlar tələbələr üçün olduqca çətin olsa da, son dərəcə öyrədici və fərqlidir. Türkiyədəki universitetlər beynəlxalq imtahan kimi yalnız SAT və xarici dil imtahanlarını tələb edir. IELTS və TOEFL imtahanları Türkiyədə də keçərlidir.
SAT
Artıq SAT imtahanının adını eşitməyən tələbə qalmayıb. Beynəlxalq səviyyədə tanınan SAT tələbələrə minlərlə ölkədə təhsil almaq imkanı verir. Əslində, bəzi ölkələrin universitetləri yalnız SAT imtahanı ilə tələbələri qəbul edir. ABŞ-da yerləşən SAT tamamilə ingilis dili imtahanıdır. Bundan əlavə, dünyada keçərli olan bu imtahan Amerika vətəndaşlarının Amerikada təhsil alması üçün keçərli olan imtahandır.
SAT yalnız orta məktəbi bitirənlər və məzun olanların verə biləcəyi bir imtahandır. Bu həm də xüsusi araşdırma tələb edən bir imtahandır. İldə 4 dəfə təşkil olunsa da, tələbələr düzgün hazırlanmalıdır. Ölkəmizdə tələbələrin SAT imtahanında problem yaşamaması üçün çoxsaylı kurslar fəaliyyət göstərir.
Beynəlxalq ingilis dili imtahanları
Türkiyəyə üstünlük verən xarici tələbələr ingilis dilini mükəmməl bilməlidirlər. Bu ixtisas yalnız beynəlxalq imtahanlar vasitəsilə əldə edilə bilər. Universitetlər yalnız bu imtahanların nəticələrinə baxmaqla tələbələrin ingilis dili biliklərini ölçə bilər. Xarici tələbələr ingilis dilində təhsil aldıqları üçün onların TOEFL və IELTS imtahanlarından etibarlı bal toplamaları vacibdir. SAT-dan fərqli olaraq, bu imtahan bütün tələbələr üçün açıqdır. Tələbələr TOEFL İmtahanından orta hesabla 80, IELTS imtahanından isə 6.0 bal toplarsa, bu, onların ölkəmizdə təhsil alması üçün kifayət edər. Lakin bir istisnanı qeyd etmək istərdik ki, son iki ildə Türkiyə IELTS nəticəsi ilə universitetlərə qəbul etmir. Buna görə də xarici tələbələr yalnız TOEFL imtahanı verməklə və ya universitetin daxili dil imtahanında iştirak etməklə dil səviyyəsini müəyyən edə bilərlər.
YÖS
Xarici Tələbə İmtahanı (YÖS) Türkiyədəki universitetlərin bakalavr proqramlarına qəbul olmaq istəyən əcnəbi tələbələr üçün keçirilən qəbul imtahanıdır. YÖS imtahanı Türkiyədəki universitetlərin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilir. YÖS imtahanı xarici tələbələrin türkcə, riyaziyyat və əsas elmlər üzrə bilik və bacarıqlarını ölçür. YÖS imtahanında müvəffəqiyyət qazanan əcnəbi tələbələr Türkiyədəki universitetlərin bakalavr proqramlarına müraciət edə bilərlər.
YÖS imtahanı ilə qəbul ola biləcəyiniz universitetlər:
- İstanbul Üniversitesi
- Ankara Üniversitesi
- İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
- Boğaziçi Üniversitesi
- Ege Üniversitesi
- Hacettepe Üniversitesi
- İstanbul Teknik Üniversitesi
- İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Koç Üniversitesi
- Sabancı Üniversitesi
- TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
- Türk Alman Üniversitesi
- Yıldız Teknik Üniversitesi
Magistr proqramlarına qəbul üçün tələb olunan imtahanlar
Türkiyədə magistratura proqramlarına qəbul üçün istifadə edilən imtahanlardan biri də ALES (Akademik Personel və Lisansüstü Təhsilə Qəbul Sınavı)dır. ALES Türkiyədə bakalavr proqramını bitirmiş və ya hazırda bitirən tələbələrin verdiyi imtahandır. ALES ümumi qabiliyyət və ümumi mədəniyyət olmaqla iki hissədən ibarətdir. Bu imtahanın nəticələri bir çox universitetlərin magistraturalarına qəbul üçün istifadə olunur.
GRE (Graduate Record Examination) və GMAT (Graduate Management Admission Test) beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş imtahanlardır. Türkiyədəki bəzi magistr proqramları, xüsusən də xaricdən müraciət edən beynəlxalq tələbələrdən GRE və ya GMAT nəticələri tələb edə bilər. Bu imtahanlar ümumi qəbul edilən imtahanlardır və xaricdə aspirantura təhsili almağı düşünən tələbələr tərəfindən xüsusilə seçilir. GRE ümumi qabiliyyətləri ölçür, GMAT isə biznes və idarəetmə bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün istifadə edilən imtahandır.